Hoop in tijden van klimaatonrecht
Ver buiten het westerse blikveld liggen 83 eilanden in de Grote Oceaan. Samen vormen zij de eilandengroep Vanuatu. Hoewel deze eilandengroep slechts 320.000 inwoners telt, is zij uitgegroeid tot een symbool in de strijd voor klimaatrechtvaardigheid. De klimaatverandering is daar namelijk meer voelbaar dan waar ook ter wereld. De eilandengroep zakt steeds verder de oceaan in door de zeespiegelstijging en daarnaast razen steeds vaker orkanen met allesverwoestende kracht over de eilandengroep.
Het wrange aan de situatie is dat relatief gezien Vanuatu zelf vrijwel niets bijdraagt en heeft bijgedragen aan de mondiale uitstoot die de klimaatverandering veroorzaakt. Nee, al sinds de industriële ontwikkeling dragen vooral Europese landen bij aan de opwarming van de aarde. Later zijn het nieuwe economische machten zoals de Verenigde Staten en recenter China die enorme broeikasgassen uitstoten. Als rijk westers land droeg Nederland meer dan zijn steentje bij. We begonnen ooit met onze koloniale inzet door het massaal delven van schaarse grondstoffen die we puur voor eigen gewin gebruikten. We dupeerden en schoffeerden daar niet alleen de bevolking, maar ook de lokale natuur mee. En nog steeds blijven we dat onrecht instandhouden, zij het indirect via onze blijvende uitstoot van broeikasgassen of directer door het delven van deze grondstoffen. Kort samengevat: Nederland heeft het verprutst, en zich omgeven met uitbuiting van mens en milieu, toen en nu. Het onrecht blijft in stand.
De situatie in Vanuatu blijft gelukkig niet onopgemerkt. Op de laatste jaarlijkse klimaattop in Egypte, de COP27, werd een schadefonds opgericht voor landen die te lijden hebben onder klimaatverandering. Kleine eilandstaten, waaronder ook Vanuatu, drongen al sinds 1991 aan op de noodzaak van zo’n fonds. Dat fonds is er nu eindelijk, al is het vooralsnog vaag en bestaat het vooral op papier. Het belangrijkste: landen moeten nog met geld over de brug komen. Alleen dan kunnen er concrete stappen worden gezet. Toch blijft het geven van geld wrang voelen. Want wanneer betaal je eigenlijk een 400 jaar durende schade aan mensheid en klimaat af? Andere landen koloniseren, vervuilen en kapotmaken gaat het westen klaarblijkelijk wellicht makkelijker af dan de schade in diezelfde landen herstellen. Nederlandse steun voor 25 miljoen in het internationale klimaatfonds was er niet, bleek na een debat in de Tweede Kamer over COP27.
Steun vanuit de politiek gaat dus moeilijk en traag. Daarom wierp Vanuatu het net uit aan de zijde van de rechterlijke macht - en met succes. Begin maart dit jaar verzamelde de eilandengroep namelijk genoeg steun binnen de VN om via het Internationaal Gerechtshof juridisch advies te krijgen over de plichten die landen hebben op het gebied van klimaat. Door dit juridisch advies zal duidelijker worden welke verantwoordelijkheden landen dragen voor kwetsbare landen die te lijden hebben onder klimaatverandering.
In Nederland hebben Extinction Rebellion en de christelijke groep Christian Climate Action meermaals aandacht gevraagd voor het klimaatonrecht, en nu wordt er dus ook eindelijk wat op collectief niveau wat gedaan. Toch is het wel duidelijk dat de afbetaling van onze klimaatschuld traag op gang komt en stroperig blijft verlopen. Deze hele situatie van onrecht en beperkte inzet om er iets aan te doen kan zorgen voor gevoelens van moedeloosheid en zelfs wanhoop. Strijders voor gerechtigheid in Nederland kunnen hoog en laag springen, maar alles wat Nederland als relatief klein land kan doen tegen dit onrecht blijft nog steeds een druppel op een gloeiende - en groeiende - plaat. Is het dan allemaal nodeloos zinloos? Nee, er is hoop.
Het is bijna Goede Vrijdag. Denkend aan het lijden van Jezus Christus, staan veel christenen ook stil bij het lijden van andere mensen over de hele wereld. Laten we bij de bezinning hierop de vele mensen die lijden onder klimaatonrecht niet vergeten. Ook voor hen kunnen we als christenen veel betekenen. Hoe klein of gebrekkig onze inzet ook lijkt, de zonnestralen van hoop schijnen ons tegemoet. Op paasmorgen overwon Jezus het lijden en de dood! Ondanks alles bracht Hij gerechtigheid. Hij nam onbetaalbare schulden weg, Hij bood een weg waar geen weg meer te zien was. We mogen ons als christenen aan die gedachte vastklampen en die hoop die daaruit spreekt gebruiken om kleine stukjes hoop en gerechtigheid te brengen in deze wereld. Zelfs al zijn dit stuk voor stuk gebroken stukjes en is ons werk nooit perfect. In dat perspectief is onze inzet voor de lijdende medemens niet langer een druppel op de gloeiende aarde, maar mogen we een schakel zijn in het werk van God, en dat geeft hoop en moed voor de toekomst.
Wil je doorpraten over klimaatonrecht, en de rol die christenen hierin kunnen spelen? Meld je dan aan voor onze avond in het Partijbureau van de ChristenUnie, in Amersfoort. We spreken daar, samen met het CDJA, met Henri Bontenbal en Daniëlle Hirsch over klimaatrechtvaardigheid, en geven specifiek aandacht aan de rol die christenen en christelijke waarden en normen daarin kunnen spelen.
