Waarom is geloofsvrijheid nog geen speerpunt voor de Europese Unie?
Geloofsvrijheid is één van de speerpunten voor de ChristenUnie tijdens de aankomende verkiezingen voor het Europees Parlement. En dat is niet zonder reden, want de vrijheid van geloof staat internationaal steeds meer onder druk. Rapporten van Open Doors en Kerk in Nood laten jaarlijks grote stijgingen zien van het aantal slachtoffers van vervolging en discriminatie om hun geloofsovertuiging.
Ook de wijze waarop gelovigen wereldwijd te maken hebben met vervolging wordt steeds brutaler. Neem bijvoorbeeld de aanvallen op 16 augustus 2023 in Pakistan. In de christelijke wijk van Jaranwala werden 20 kerken en tientallen woningen vernield door een woedende menigte. Elke dag hebben christenen in Pakistan te maken met discriminatie en onterechte veroordelingen van blasfemie. Christelijke, hindoeïstische en Ahmadi meisjes worden ontvoerd en bekeerd tot de Islam, of jong uitgehuwd. En er zijn wetten die het beletten dat iemand een ander geloof aanhangt dan de dominante religie. Zo wordt de positie van de minderheidsreligie met de dag kwetsbaarder.
Ook uit Nigeria horen we deze verhalen. In 2022 vielen tientallen doden bij een aanval op een kerk in Owo, en afgelopen kerst vielen er 160 doden en gewonden in de deelstaat Plateau. Afrika Correspondent Sophie van Leeuwen noemde het “de ergste aanvallen in jaren, waarbij hele dorpen zijn platgebrand”. Dagelijks worden in Nigeria 12 christenen vermoord om hun geloofsovertuiging.
Christelijke NGO's en politici schenken veelvuldig aandacht aan het lot van de vele slachtoffers van dit brute geweld. Ook in de EU zetten zij zich in om geloofsvrijheid op de agenda te krijgen. Maar ondanks deze inzet blijft het thema in de EU zwaar onderbelicht. Waarom? Is het omdat de EU steeds analfabetischer wordt voor religie door een dominante seculiere stroming? Dit is deel van de uitleg maar geeft geen volledig antwoord waarom geloofsvrijheid nog geen speerpunt is. Behalve onwetendheid is er ook sprake van onwil en moedwillige tegenwerking binnen de Europese Unie.
Blind voor de rol van religie
Op 8 februari werd in het Europees Parlement een resolutie aangenomen waarin het geweld dat tijdens kerst in Nigeria plaatsvond sterk werd veroordeeld. Op het eerste gezicht was dit een welkome boodschap vanuit de EU. Maar toen vragen op tafel werden gelegd of het geweld religieus gemotiveerd was werd een groot deel van het Europees Parlement zenuwachtig. De kwalijke rol van Shariawetgeving, en de rol die jihadisme speelde in de aanvallen werd niet erkend. Met name klimaatverandering en de gevolgen hiervan voor competitie rondom hulpbronnen werd aangehaald als verklaring. En hoewel dit zeker onderdeel is van de verklaring kan en mag de EU religieus gemotiveerde factoren hier niet vergeten. Het is minstens opmerkelijk te noemen dat het gebrek aan erkenning van de rol van religie van hetzelfde deel van het Europees Parlement komt dat de mond vol heeft over diversiteit en het waarborgen van de rechten van minderheden. Het erkennen van hoe identiteit en religie een rol spelen in het verklaren van geweld tegen gelovigen wereldwijd zou de eerste stap moeten zijn naar het beschermen van religieuze minderheden. De grootschalige en groeiende schendingen van dit fundamentele mensenrecht zouden geloofsvrijheid tot een van de speerpunten van het Europese mensenrechtenbeleid moeten maken.
Deze tendens kan nauwelijks als nieuws worden beschouwd. In 2022 nog werd een rapport over de vervolging van religieuze minderheden goedgekeurd in Straatsburg waar christenvervolging in het Midden-Oosten en Afrika helemaal geen plek kreeg. Er werd eenmalig een referentie gemaakt van christenen in het rapport en meerdere keren naar de bescherming van atheïstische en humanistische geloofsminderheden. Het vertelt hoe de kaarten binnen de EU geschud worden.
Economie boven mensenrechten
En niet alleen binnen het mensenrechtenbeleid ligt de kern van het probleem waarom de EU nauwelijks aandacht schenkt aan het lot van gelovigen wereldwijd. Ook zorgen het economisch korte termijn denken en het geopolitiek realisme van de EU er telkens voor dat geloofsvrijheid ondergeschikt is. Een goed voorbeeld van deze afwegingen zijn de relaties die de EU met Pakistan onderhoudt. Met betrekking tot de situatie in Pakistan heeft de EU afspraken lopen waarin voorwaarden aan het handelsverkeer met het land zijn vastgelegd. Deze voorwaarden zijn het handhaven van mensenrechten, het garanderen van godsdienstvrijheid en het beschermen van (religieuze) minderheden.
Deze afspraken blijken tot nu toe vooral loze beloftes. Keer op keer worden christenen, hindu's en moslims ter dood veroordeeld door het al dan niet willekeurige gebruik van de uit 1986 stammende blasfemiewetten in Pakistan. De EU verbindt nauwelijks consequenties aan deze schendingen. Tekenend is de in 2021 aangenomen resolutie van het Europees Parlement om de speciale status van Pakistan met de betrekking tot de handelsvoordelen te herzien. Hoewel aangenomen kwam niets terecht van de oproep. Het bleef bij een korte verbale represaille. Zo ook recent nog op 6 maart toen de EU nog een dialoog had met Pakistan in Islamabad. Ondanks de druk van christelijke politici stelde de EU alleen dat de “De EU en Pakistan het eens waren over de noodzaak om op te komen voor de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging.”
Geloofsvrijheid delft keer op keer het onderspit in het Europees Parlement. Dit is allereerst omdat een groot deel van het Europees Parlement een blinde vlek heeft voor de rol die religie in internationale politiek speelt en zich meer zorgen maakt over atheïstische of humanistische minderheden in het beleid rondom mensenrechten. Ten tweede blijft geopolitiek realisme en kortstondig economisch gewin de boventoon voeren boven het beschermen van gelovigen wereldwijd. Het blijft daarom van groot belang om op te komen voor deze te vaak vergeten groep mensen.
