Christelijke vrijheid is radicaal anders dan moderne vrijheid en juist nú zo belangrijk
Jouw vrijheid, onze missie. Dat is de campagneslogan van de ChristenUnie voor de aankomende Europese verkiezingen van 6 juni. Voor sommigen roept de slogan ook vragen op. Vrijheid wordt gezien als dé kernwaarde waar vooral liberale politieke partijen zich mee willen onderscheiden. Toch is vrijheid ook een door en door christelijke begrip.
In de moderne en liberale opvatting van vrijheid wordt het “ik” centraal gezet. Vrijheid is voor veel mensen een begrip geworden waarin zoveel mogelijk afgerekend moet worden van allerlei machten en krachten die individuele keuzevrijheid belemmeren. De kerk, de gemeenschap of het gezin waarbinnen je leeft; ze leggen jou vaak belemmeringen op. Het is kwalijk als ze jou proberen te veel sturen want je weet toch zelf ten diepste wat goed voor je is? Daarnaast, omdat vrijheid ook steeds meer wordt begrepen als iets puur individueels, staat zoveel mogelijk keuzevrijheid centraal. Maar wanneer iedereen onbeperkt zijn eigen gang kan gaan leidt dit onherroepelijk tot schuringen. Want hoe meer we consumeren, hoe minder rekening we houden met de schepping. En hoe meer we focussen op onszelf hoe meer we de ander vergeten.
De vrijheid waar de ChristenUnie voor staat in deze Europese campagne is radicaal anders is dan die moderne en liberale opvatting. De christelijke traditie leert ons namelijk dat vrijheid juist een begrip is dat oproept tot verantwoordelijkheid, om je te verhouden tot je naaste en de schepping en om dienstbaar te zijn aan je gemeenschap. Juist in deze verkiezingen staat die vorm van vrijheid onder druk.
Dat betekent niet dat individuele vrijheid niet belangrijk is. In tegendeel, een overheid zou niet voor je moeten bepalen wanneer je over straat mag, en keuzevrijheid is een groot goed. Anders krijg je al snel een dictatuur. Maar de kern van het probleem hoe individuele vrijheid nu beleefd wordt is dat het te pas en te onpas gebruikt om je maar nergens meer iets van aan te trekken en zelf te bepalen wat goed is.
In de vorm van vrijheid waar de ChristenUnie voor staat is er dus weldegelijk ruimte voor individuele vrijheid. Tegelijkertijd kun je alleen vrij zijn wanneer je je verhoudt tot je naaste en tot God. Christelijke vrijheid is daarom geworteld in relaties en gedeelde waarden. Het heeft als doel om de gemeenschap tot bloei te laten komen, niet alleen de staat of het individu. Wat betekent dit concreet? Dat betekent dat samenlevingsverbanden zoals de kerk, je gemeenschap en je gezin je niet alleen belemmeren maar juist een functie hebben om een samenleving vrij te maken. Zij zorgen voor de kaders die we delen om te bepalen wat goed is, wat onze gedeelde visie is. Wanneer je afscheid neemt van gedeelde waarden en zelf wel bepaalt wat goed is denk je misschien dat je echt vrij bent. Maar zoals theoloog Charles Taylor al stelde: waarden vorm je niet in je eentje, daarvoor heb je een handleiding nodig. Je bent dus niet echt vrij wanneer je “vrij van” iets bent. Je bent juist “vrij tot” het dienen van je naaste en om burgerlijke verantwoordelijkheid te nemen.
Voor de aankomende Europese verkiezingen is het niet anders. Als Nederland moeten we deze christelijke vorm van vrijheid uitdragen en verantwoordelijkheid nemen voor de uitdagingen van nu in plaats van ons nergens iets van aantrekken. Het is ook die vorm van vrijheid die aan de basis staat van solidariteit in de Europese Unie. Vrij zijn in Europa. Je doet het samen. Het is ook juist die vorm van vrijheid die uit verantwoordelijkheidsbesef bouwt aan een dienstbare Europese Unie die haar burgers beschermt tegen de macht van Big Tech en de Russische dreiging. En het is juist die vorm van vrijheid, gebouwd op de christelijke waarden, waarin mensenrechten zoals geloofsvrijheid beschermd worden en waarin er ruimte is voor de vrijheid van onderwijs. Deze vrijheid, gebaseerd op verantwoordelijkheid, is de missie voor de ChristenUnie deze Europese verkiezingen.
